Trong dự án tượng đài thuyền nhân, Hội Hưng Việt – Viêt Héritage Renaissance may mắn được sự có mặt của anh Đỗ Hữu Hoài cùng ái nữ, kiến trúc sư Jessica Đỗ Hoài Hương. Hai vị đã thiết kế mẫu tượng đài và luôn nhẫn nại chỉnh sửa theo yêu cầu của thành phố Mont Royal. Sự tham gia của thế hệ thứ ba làm tăng phần ý nghĩa cho tượng đài. Các cháu sẽ nối gót các vị tiền bối trong nghĩa vụ bảo tồn văn hóa dân tộc.
Sáng tác nghệ thuật này gồm tượng bằng đồng của một người mẹ Việt Nam ngồi kể chuyện cho con, bởi điêu khắc gia Jean Pierre Busque, ngồi trên một bục đá hoa cương (granit) hình tròn và trước một tấm bia hình tam giác chỉ lên trời, trên đó có khắc cờ VNCH, cùng thông điệp tưởng niệm thuyền nhân và tri ân Canada.
Sự tương phản giữa kiểu cổ điển ( classique ) của bức tượng và hình dáng hiện đại ( moderne ) của các khối đá granit phối hợp thành một tượng đài rất ngoạn mục.
Nhìn trước mặt, tấm bia hình tam giác gợi ý một đầu tầu tượng trưng cho các con tầu của các thuyền nhân.
Nhìn từ không gian xuống, chúng ta sẽ thấy hình một la bàn ( boussole ) chỉ hướng thuyền nhân chạy ra biển hơn 40 năm trước. Ngày nay, la bàn này lại tượng trưng cho chiều hướng chúng ta muốn dẫn dắt các thế hệ tương lai.
Tấm bia hình tam giác chỉa mũi nhọn lên trời cũng tượng trưng cho sự trổi dậy của cộng đồng chúng ta, đã vượt qua bao gian nan ban đầu để đạt nhiều thành quả vượt bực ngày nay.
Trên đỉnh tấm bia hình tam giác sẽ khắc cờ vàng VNCH, biểu tượng chính trị và tâm linh của người Việt Quốc Gia. Cờ vàng này sẽ như một sao Bắc Đẩu chiếu xuống bục đá tròn ở dưới, tượng trưng cho cộng đồng người Việt tại Montréal. Trên bục đá tròn sẽ khắc tên của các hội đoàn và các gia đình , để lại một dấu ấn muôn đời tại đây.
Thay vì hình dung một cách trung thực những thuyền nhân như các nơi khác, tượng đài Montréal hàm chứa nhiều thông điệp độc đáo từ nhiều khía cạnh.
Tuy để tưởng niệm những biến cố lịch sử hơn 40 năm trước, nhưng tượng đài nhìn về tương lai với hình ảnh người mẹ kể truyện cho con. Đây là biểu tượng của một cộng đồng đã thành đạt muốn bảo tồn văn hoá và niềm tự hào cho các thế hệ mai sau.
Dương Đình Huy
